Binnenlands Bestuur, 15 augustus 2024 – Den Haag en Rotterdam willen meer eisen kunnen stellen aan bedrijven. Westland vreest economische gevolgen.
De huisvesting van Oost-Europese arbeidsmigranten stelt veel gemeenten voor problemen. Tegelijk zijn ze broodnodig voor de lokale en nationale economie. Vallen beide missies te verenigen? Op bezoek in kassengemeente Westland.
Geluk en gezondheid
Hoe verder je met de auto de gemeente Westland in geraakt, hoe meer de zilveren kassen oprukken aan weerszijden van de berm. Vrachtwagens vol verse groente, snijbloemen en planten dicteren het tempo op de meanderende wegen. Met 2.300 aangesloten hectare aan kassen vormt het Westland het grootste glazen tuinbouwgebied ter wereld. ‘Wat hier geteeld wordt, staat garant voor geluk en gezondheid’, lees je op een promotiewebsite van de gemeente.
Seizoensarbeid
Al vele decennia zijn er meer handen in de kassen nodig dan Westland via de eigen beroepsbevolking zelf beschikbaar heeft. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen eerst Italianen en Spanjaarden voor seizoensarbeid over. De Marokkanen en Turken van de jaren zeventig werden opgevolgd door de Polen. Nu werken er volgens wethouder Peter Valstar (VVD) veel Roemenen en Bulgaren in de kassen van zijn gemeente.
Cruciaal belang
Zo’n 12.000 arbeidsmigranten zijn er in het laagseizoen en in de zomer – oogsttijd – komen daar nog eens 5.000 bij. De Oost-Europeanen zijn volgens Valstar van cruciaal belang. ‘Als de arbeidsmigranten op een dag gezamenlijk hun spullen zouden pakken, dan stort de hele economie hier in elkaar. Dan kunnen we bij een groot gedeelte van de tuinbouw een slot op de deur hangen.’
Volgens Valstar is zijn gemeente door alle kassenbouw een van de dichtstbebouwde van Nederland
Wonen
Maar diezelfde migranten die de economie stutten en bijdragen aan ons geluk en onze gezondheid moeten ook ergens kunnen wonen. Dat blijkt niet makkelijk in Westland. Volgens Valstar is zijn gemeente door alle kassenbouw een van de dichtstbebouwde van Nederland, wat nieuwbouw lastig maakt.
Onder druk
Geen wonder dat van de 17.000 arbeidsmigranten die in de zomer in Westland werken minder dan een derde – zo’n 5.000 – ook in de gemeente woont. De overige 12.000 verblijven in omliggende gemeenten als Schiedam of Vlaardingen of ze sluiten zich aan bij de Oost-Europese gemeenschappen in Rotterdam en Den Haag. Dat zet het toch al zeer krappe woningaanbod daar nog verder onder druk.
Navrant
Inmiddels telt Nederland zo’n 800.000 arbeidsmigranten en er komen naar verwachting nog een paar honderdduizend bij. De commissie-Roemer schetste vier jaar geleden een navrant beeld van hun positie. Zeker, er was een ‘grote groep werkgevers’ die zich verantwoordelijk voelde voor hun buitenlandse werknemers, maar andere migranten waren overgeleverd aan malafide uitzendbureaus, die zich niet bekommerden om werknemersrechten en minimumloon, laat staan om hun huisvesting.
Waarom zou je als gemeente ondernemingen willen toevoegen die in economisch opzicht weinig bijdragen?
Andere kijk
In een essay in Binnenlands Bestuur bepleitte de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) begin dit jaar een andere kijk op arbeidsmigratie. Waarom zou je als gemeente ondernemingen willen toevoegen die in economisch opzicht weinig bijdragen, maar die wel veel migranten uit Oost-Europa aantrekken? Zou je daar in je vestigingsbeleid niet sterker op kunnen sturen? Moet je, schreef de WRR, nog een zuivelverwerker toelaten ‘die telkens nieuwe uitzendkrachten uit Bulgarije en Roemenië poedermelk laat verpakken voor de export?’
Voorkomen
De WRR-aanpak klinkt de Haagse wethouder Martijn Balster (volkshuisvesting, PvdA) als muziek in de oren. ‘Woningen zijn er gewoon niet in voldoende mate’, zegt hij. ‘Dat leidt in Den Haag tot de grootst mogelijke misstanden. Mensen moeten ergens heen en komen dan in heel kwetsbare toestanden terecht. Alles wat helpt om dat te voorkomen, is meegenomen.’
Effectrapportage
Maar een aanpak op alleen gemeentelijk niveau zal volgens Balster niet helpen. ‘Vanwege het regionale karakter van het vraagstuk moet je er ook de provincie bij betrekken. Zuid-Holland heeft de eerste stappen gezet met de Effectrapportage Nieuwe Bedrijvigheid. Daarin moeten ondernemers aangeven hoeveel werknemers ze in hun bedrijf verwachten en waar die vooral zullen gaan wonen.’
Op die manier kunnen bedrijven uit de regio worden geweerd
Verplichtend
Zijn Rotterdamse collega Tim Versnel (werk en inkomen, VVD) sluit zich daarbij aan. Wat hem betreft moet die rapportage zelfs een verplichtend karakter krijgen, verankerd in nationale wetgeving. ‘Op die manier kunnen, als passende huisvesting niet voldoende kan worden aangetoond, bedrijven uit de regio worden geweerd.’
Verantwoordelijkheid
Volgens Balster zou je ook de woon-zorgvisies kunnen aanwenden voor een betere sturing op arbeidsmigratie. ‘Daarmee maken we nu in de regio al afspraken over het huisvesten van allerlei aandachtsgroepen, waar wat mij betreft arbeidsmigranten ook onder zouden moeten vallen. Daarin kun je een kwantitatieve opgave afspreken per regio, en vervolgens bepalen wie daar de verantwoordelijkheid voor draagt. Dat begint wat mij betreft bij de gemeenten die de bedrijvigheid binnen hun grenzen hebben. Daar zou de provincie vervolgens op kunnen toezien.’
Gesprek
En zo zijn we weer terug bij Westland. Begrijpt wethouder Valstar dat zijn collega’s in Den Haag en Rotterdam strengere eisen willen stellen, mogelijk ook aan nieuwe ondernemers in zijn kassengemeente? ‘Ik vind dat je daar best naar mag kijken’, antwoordt Valstar. ‘En dat je daarover dus ook met een onderneming die hier een grote vestiging opent het gesprek aangaat. Hoe zit jouw personeelsbestand eruit? Wat doe je eraan om die mensen ook te huisvesten?’
Ongewenst
Maar harde eisen aan die ondernemer stellen – en hem of haar dus ook eventueel kunnen weigeren – dat vindt Valstar ongewenst. ‘Dan zou de politiek gaat beoordelen welke bedrijven wel of niet van toegevoegde waarde zijn en gaan we dus eigenlijk op de stoel van de ondernemer zitten. Dit is een economisch vrij welvarende gemeente. Ik denk dat we dat zo moeten houden. Ik zou het een gevaarlijke ontwikkeling vinden wanneer ik als wethouder zou moeten aangeven welk bedrijf wel en welk bedrijf niet in Westland gevestigd zou mogen worden.’
Lees hier het originele bericht
