DTV, 10 juli 2024 – De gemeente Boxtel zegt dat een grote woonlocatie voor arbeidsmigranten in Liempde ‘humane huisvesting’ oplevert en druk op de woningmarkt vermindert. Economisch geograaf Walter Manshanden spreekt echter van ‘verzinsels’: “Ik zie niets anders dan sociale vraagstukken opdoemen.”
De gemeente Boxtel heeft uitzendbureau SBA Flex (SBA) toestemming verleend om een complex voor 400 arbeidsmigranten aan de Oude Rijksweg 11 in Liempde te bouwen. Dat leidt al maanden tot protest van omwonenden. Tientallen van hen liepen boos weg van een bewonersbijeenkomst. Meerdere landelijke media trokken naar Boxtel om verslag te doen van hun strijd.
Maar de gemeente houdt voet bij stuk. Tijdens een bijeenkomst op 15 mei 2023 legde Mariëlle van Alphen, wethouder van Economische Zaken en Werkgelegenheid, uit waarom. Volgens haar zorgt het megacomplex er voor dat arbeidsmigranten vanuit het centrum van Boxtel naar het buitengebied zullen verhuizen. Daardoor zal er minder overlast en minder druk op de woningmarkt in het Boxtelse centrum ontstaan. Bovendien biedt de nieuwe locatie ‘humanere huisvesting’ dan arbeidsmigranten nu gewend zijn. En volgens de wethouder is dat een belangrijke ambitie van de gemeente.
Maar waar de wethouder haar optimisme vandaan haalt is onduidelijk.
Haar eigen ambtenaren gaven de aanvraag van SBA in de aanbestedingsprocedure 607,5 van de 1000 mogelijke punten, een ‘voldoende’ volgens de officiële puntentelling. Maar in een eerder stadium stond die score gelijk aan de beoordeling ‘neutraal – geen meerwaarde’. Specifiek de bijdrage van SBA’s plan aan de ‘leefbaarheid en woningvoorraad’ kon op weinig goedkeuring rekenen.
SBA stelde in haar aanvraag dat het 162 arbeidsmigranten vanuit het centrum naar de nieuwe locatie hoopt te verhuizen, maar werkte dat plan verder niet uit. De ambtenaren omschreven het daarom als ‘weinig concreet en aannemelijk’ en deelde een score van 1, oftewel ‘matig’, uit. Slechts een paar punten verwijderd van de score ‘onvoldoende’.
Matig
Mocht SBA er in slagen om een substantieel aantal arbeidsmigranten te verhuizen, dan heeft de gemeente vervolgens geen middelen om eventueel vrijkomende woningen beschikbaar te maken voor andere inwoners van Boxtel. De eigenaren van de woningen mogen namelijk zelf beslissen aan wie ze die verhuren. Voor hetzelfde geld kiezen zij een ander uitzendbureau en komen er opnieuw arbeidsmigranten in.
Bovendien bleek afgelopen februari dat de overlastproblematiek die het megacomplex moet oplossen, al grotendeels opgelost is. De wethouder liet op raadsvragen weten dat er hoogstens vijf adressen zijn in Boxtel waar klachten van overlast binnen komen.
Een woordvoerder van de gemeente zegt in reactie op dit artikel dat het zeker weet dat SBA medewerkers vanuit het centrum van Boxtel naar de nieuwe locatie zal verhuizen. “SBA heeft in het plan aangegeven welke locaties niet langer gebruikt worden na opening van de locatie aan de Oude Rijksweg. Als dat niet gebeurt, kan de gemeente daarop handhaven.”
Wel erkent de gemeente dat het op dit moment niet kan voorkomen dat die woningen opnieuw verhuurd worden aan arbeidsmigranten. “We onderzoeken momenteel nog of er toch mogelijkheden daarvoor zijn. Dat koppelen we terug aan de raad”, laat een woordvoerder weten.
Humane huisvesting
Dan die andere belangrijke reden voor de komst van de nieuwe locatie in Liempde: ‘humane huisvesting’.
In reactie op vragen van Dtv Nieuws laat een woordvoerder van de gemeente Boxtel weten dat huisvesting op deze grote schaal nodig is om extra voorzieningen ‘exploitabel’ te maken. Zo krijgt de locatie in Liempde bijvoorbeeld een ontmoetings- en fitnessruimte van ongeveer 300m2. En er komt een beheerder die de boel dag en nacht in de gaten houdt.
“Er zit een kern van waarheid in het verhaal dat je alleen op deze schaal wat aan voorzieningen en veiligheid voor arbeidsmigranten kan doen”, zegt Reinout Kleinhans, universitair hoofddocent Stedelijke Vernieuwing aan de TU Delft. “Maar is het beter voor het welzijn van de arbeidsmigranten om op grote schaal te huisvesten? Dat hangt er maar net vanaf hoe ze er zelf tegenaan kijken. Sommigen vinden het fijn om bij elkaar te zitten. En sommigen niet.”
Waar komen de arbeidsmigranten te wonen?
Het complex bestaat uit vier langwerpige woongedeeltes en een gemeenschappelijke ruimte. In totaal komen er 60 woonblokken met vier eenpersoonskamers van ieder zo’n 11 vierkante meter. In een woonblok zit ook een keukentje en badkamer waardoor de totale oppervlakte op 62 vierkante meter uit komt. De overige 160 slaapplekken komen in de vorm van studio’s voor twee personen.
Een woordvoerder van Fairwork, een organisatie die ‘moderne slavernij in Nederland’ probeert te bestrijden, beaamt dat. “Wij kunnen niets zinnigs zeggen over of dit megacomplex een kwaliteitsverbetering is”, zegt hij. “De ene arbeidsmigrant wil weer wat anders dan de andere.”
In reactie op dit artikel zegt de gemeente dat SBA moet voldoen aan de zogenaamde SNF norm. “Deze norm stelt eisen ten behoeve van goede huisvesting in het belang van de arbeidsmigrant zelf”, aldus de woordvoerder. Verder blijkt uit de antwoorden op vragen van Dtv Nieuws dat de gemeente nooit met arbeidsmigranten zelf heeft gesproken tijdens de aanbestedingsprocedure. De gemeente weet dus niet wat arbeidsmigranten willen en wat ‘kwaliteit’ of ‘humane huisvesting’ voor hen inhouden.
Brigitte Kroon (Tilburg University) en Kornélia Kerti (Radboud Universiteit) onderzochten hoe arbeidsmigranten hun werk ervaren. Zij spraken wél uitvoerig met de doelgroep en adviseren juist tegen grootschalige opvang buiten de stad. “Met vreemden je huis delen, ook al is het tijdelijk, vindt niemand leuk”, zegt Kroon. “Op zo’n locatie buiten de stad ontneem je mensen iedere mogelijkheid om te integreren en maak je hen afhankelijk van tussenpersonen zoals een uitzendbureau. Je ontneemt hen de autonomie.”
Waarom wil de gemeente dit complex zo graag?
De vraag naar arbeid van Boxtelse bedrijven speelt ook mee in de overwegingen van de gemeente Boxtel. In de inleiding van de beleidsnotitie huisvesting arbeidsmigranten uit 2020, dat de basis vormt voor de komst van het megacomplex in Liempde, schreef de gemeente: “Onze arbeidsmarkt heeft arbeidsmigranten nodig, maar betaalbare en kwalitatieve huisvesting is lokaal en regionaal onvoldoende voorhanden”. Er gaan echter steeds meer stemmen op dat overheden die arbeidsvraag niet zo maar moeten faciliteren. Zo liet het hoofd van Arbeidsinspectie afgelopen mei aan De Telegraaf weten dat Nederland meer arbeidsmigranten niet aankan omdat het tot ‘miserabele woon- en werkomstandigheden’ zou leiden. “Arbeidsmigratie leidt op papier weliswaar tot een groei van het bruto binnenlands product”, zei het hoofd van de Arbeidsinspectie. “Maar er zijn allerlei kosten die niet worden ingeprijsd: extra druk op de woningmarkt, het onderwijs, het energienet, de zorg.”Uit de aanvraag van SBA blijkt dat een flink deel van de arbeidsmigranten die het bedrijf wil huisvesten bij VION zullen werken. Maar juist de vleesverwerkende industrie is de afgelopen tijd veelvuldig bekritiseerd om diens behandeling van arbeidsmigranten. De Adviesraad Migratie wil arbeidsmigranten in de vleesverwerkende industrie zelfs helemaal weren vanwege alle misstanden.
Kunstmatig
Walter Manshanden doet onderzoek naar regionaal-economische vraagstukken. Inmiddels doet hij dat bij de Netherlands Economic Observatory, daarvoor was hij jarenlang verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en onderzoeksinstituut TNO. Hij noemt de verhalen van de wethouder ‘verzinsels’. “Je wordt de wei in gestuurd met het verhaal over humane huisvesting en verhuizende arbeidsmigranten”, zegt hij. “Maar er klopt niets van.”
Volgens hem zit er iets ‘fundamenteel scheef’ in het beleid van de gemeente. Hij legt uit dat we in Nederland verslaafd zijn geraakt aan goedkope arbeid. Een ‘kunstmatig voordeel’ dat industrieën in stand houdt die anders zouden omvallen, zegt Manshanden.
“Het is voor het belang van een bedrijf dat goedkope arbeid nodig heeft”, zegt hij. “De absurditeit hiervan wordt niet herkend. Onze eigen arbeidsmarkt heeft de mensen niet om tegen dat loon en onder die omstandigheden te werken. Dan is het logisch dat dat bedrijf geen bestaansrecht heeft. Maar nee, wij kiezen er voor om mensen van buiten naar hier te halen.”
En die arbeidsmigranten krijgen volgens Manshanden een ‘gereduceerd leven’. “Een mens is meer dan een arbeider. Hij maakt muziek, speelt een fluit of gelooft in een God”, zegt hij. “Maar op zo’n huisvestingslocatie hebben ze nauwelijks voorzieningen. Wat er dan kwalitatief beter aan is ontgaat mij. Het bedrijf dat ze binnenhaalt moet voor ze zorgen. Zoals dat vroeger gebeurde. De mooiste woonwijken zijn door Philips gebouwd.”
Volgens hem kan de gemeente veel sterker normeren. “In mijn generatie noemde je dit gewoon een werkkamp”, zegt hij. “Hoe verzinnen ze het om zo’n groot complex daar neer te zetten? De bewoners gaan zich stierlijk vervelen. Ik zie niets anders dan sociale vraagstukken opdoemen.”
Lees hier het originele bericht met reacties van Gemeente Boxtel en uitzendbureau SBA Flex
