Opinie Ronald Dekker – Volkskrant, 1 april 2024 – De zorg en het onderwijs kampen met grote personeelstekorten, maar ondanks de krapte op de arbeidsmarkt zijn er wel degelijk oplossingen mogelijk. Zoek het in een combinatie van technische en sociale innovatie, betoogt arbeidseconoom Ronald Dekker.
De krapte aan personeel is een groot maatschappelijk probleem. Vooral ook in de publieke sector, zo liet onlangs ook een artikel in de Volkskrantzien. En dat probleem wordt voorgespiegeld als iets dat niet te verhelpen is. De ‘markt’ lost het immers niet op en ook de rol van de overheid is in deze beperkt. Wat rest is een soort mismoedige vaststelling dat het een ‘wicked problem’ is dat inherent onoplosbaar is. Maar die mismoedigheid leidt nergens toe en veel oplossingen zijn er wél.
Heel veel problemen met personeelskrapte zijn op te lossen op het niveau van arbeidsorganisaties zelf. Door scherper te kiezen wat je wel en wat je niet doet, door gerichte automatisering en de inzet van AI en door vormen van sociale innovatie. Veel bedrijven en arbeidsorganisaties zijn decennialang ‘verwend’ door een schier onuitputtelijk ‘nieuw’ aanbod van arbeid, door vrouwen die (meer) gingen werken, door ouderen die langer bleven werken, door instroom van migranten, vooral uit Oost-Europa.
Nederlandse arbeidsorganisaties zijn het vaak verleerd om te gaan met ‘schaarste’ aan de productiefactor arbeid. Bijscholing is nodig. Op het gebied van technologie: hoe voer je effectief arbeidsbesparende innovaties door? Op het gebied van sociale innovatie: hoe organiseer je meer productiviteit door nieuwe ‘configuraties’ van arbeid én kapitaal?
Leercultuur
Er zijn goede voorbeelden van interventies die werken. Een innovatief bedrijf met een bloeiende leercultuur kan met dezelfde hoeveelheid mensen meer werk verzetten én de mensen vinden het werk leuker en blijven dus langer. Zo’n bedrijf heeft minder retentieproblemen en dus ook minder wervingsproblemen.
Betere zorg
Productiviteit zit bij werk bij de overheid veel eerder in de ervaren kwaliteit van het werk. Een verpleegkundige weet zelf heel goed wanneer hij bijdraagt aan betere zorg en betere patiëntuitkomsten. Een leerkracht weet zelf heel goed wanneer zij effectief bijdraagt aan de ontwikkeling van leerlingen. Een ambtenaar weet zelf ook heel goed wanneer zij iets nuttigs aan het doen is. En wanneer deze dienaren van de publieke zaak zelf nut ervaren in het werk, dan ervaren ze een hogere kwaliteit van dat werk en zijn ze productiever, in de zin dat ze meer bijdragen aan ‘nut van het algemeen’ in dezelfde tijd. Zeker wanneer er geen tijd meer verloren gaat met ‘verantwoordingscorvee’.
Deze benadering, gebaseerd op de skills van werkenden, uitgaande van vertrouwen in professionaliteit en gericht op de kwaliteit van werk is een kansrijke manier om de krapteproblemen op de arbeidsmarkt, ook en vooral in de (semi-)overheidssectoren het hoofd te bieden. Zeker wanneer op grotere schaal technologie wordt ingezet op basis van deze uitgangspunten. Ook zijn er dan meer mogelijkheden om mensen in te zetten die nu nog worden beschouwd als ‘ongeschikt’. Een combinatie van technische en sociale innovatie en inclusie kan een eind maken aan de mismoedigheid over de personeelskrapte op de arbeidsmarkt. De oplossingen zijn er wél.
Ronald Dekker is arbeidseconoom bij TNO en mede-auteur van het boek Schaarste bestaat niet
Lees hier verder (origineel bericht)