1 december 2024, Opinie door René Lenders – In Nederland speelt de Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) een cruciale rol in het waarborgen van de veiligheid en kwaliteit van producten die op de markt komen, van voedingsmiddelen tot consumentengoederen. Aan de andere kant is er de arbeidsmigranten-industrie, een sector die de afgelopen decennia steeds meer een prominente plaats heeft gekregen in de economie, maar waar de regelgeving vaak vergeleken met andere sectoren minder strikt lijkt te zijn.
Het verhaal begint bij de Voedsel en Warenautoriteit, die verantwoordelijk is voor het handhaven van strenge regels rondom voedselveiligheid, hygiëne en de bescherming van consumenten. Elke dag werkt de NVWA aan inspecties van productieprocessen, producten en bedrijven, waarbij ze controleren of alles voldoet aan de strenge Europese en nationale wetgeving. Er zijn duidelijke regels en een goed gedefinieerd protocol voor hoe bedrijven hun producten moeten produceren, bewaren en verhandelen. Dit systeem is bedoeld om de gezondheid en veiligheid van de consument te waarborgen, en het is geworteld in wetgeving die zowel streng als transparant is. Bedrijven die zich niet aan de regels houden, worden hard aangepakt, met boetes en mogelijk sluiting als gevolg. De honing in de pot is te herleiden naar leefgebied van de bij en een stuk vlees is terug te herleiden naar de boerderij van herkomst.
In de arbeidsmigranten-industrie daarentegen, die voornamelijk draait om de werkgelegenheid van buitenlandse arbeidskrachten in bijvoorbeeld de landbouw, bouw of de zorgsector, lijkt de regelgeving complexer en minder eenduidig. Arbeidsmigranten, vaak afkomstig uit Oost-Europa of andere delen van de wereld, werken in Nederland onder omstandigheden die soms verre van ideaal zijn. Ze werken vaak voor lage lonen, in onveilige werkomstandigheden en zonder voldoende bescherming. De regelgeving rondom arbeidsmigranten is weliswaar in de wet vastgelegd, maar de handhaving en naleving ervan is vaak minder strikt dan bij de NVWA. Het wie, wat en waar van arbeidsmigranten is vaak niet te herleiden, onvoldoende geregistreerd.
Dit verschil in aanpak heeft te maken met de complexiteit van de arbeidsmarkt en de diverse ketens waarin arbeidsmigranten zich bevinden. Waar de NVWA eenvoudig kan controleren of een product veilig is, blijkt het voor de inspectiediensten in de arbeidsmigranten-industrie veel moeilijker om de werkomstandigheden van duizenden werknemers te monitoren. In plaats van één product te inspecteren, moeten ze het hele systeem van werkgelegenheid, huisvesting, arbeidsomstandigheden en eerlijke beloning in de gaten houden.
Een voorbeeld hiervan is de manier waarop sommige arbeidsmigranten in de glastuinbouw- en distributiesector worden behandeld. Zij wonen vaak in tijdelijke huisvesting die niet altijd voldoet aan de minimale eisen, en werken onder zware omstandigheden voor een laag loon. De handhaving van de regels is hier soms niet afdoende, vooral omdat de arbeidsmigranten zelf vaak niet opkomen voor hun rechten uit angst voor represailles of verlies van hun werk. Dit heeft geleid tot schrijnende gevallen van uitbuiting, maar ook tot enorme druk op de overheid om strengere controlemechanismen in te voeren.
De verschillen tussen de Voedsel en Warenautoriteit en de arbeidsmigranten-industrie zijn dus duidelijk. Waar de NVWA zich richt op het beschermen van de consument door middel van strikte en transparante regels, staat de arbeidsmigranten-industrie vaak in de schaduw van te weinig handhaving en gebrekkige naleving van arbeidswetten. De vraag blijft of er in de toekomst net zo’n strenge controle zal komen voor de arbeidsomstandigheden van migranten als er nu is voor de veiligheid van producten. Het antwoord op die vraag zal bepalend zijn voor de toekomst van een industrie die onmiskenbaar belangrijk is voor de Nederlandse economie, maar waar vaak de menselijke waarde ondergeschikt lijkt aan economische belangen.
NVWA visie: https://www.nvwa.nl/over-de-nvwa/hoe-de-nvwa-werkt
NVWA video: https://www.nvwa.nl/over-de-nvwa