Column door Ewa van Rooij – Niepokulczycka – Arbeidsmigranten: de motor achter onze goedkope groenten, snelle bezorgingen en volle distributiecentra. Ze komen van ver, vaak met dromen die al aan de grens verbrijzeld worden. Misleiden, uitbuiten, afdanken – het is geen fout in het systeem, het is het systeem. Politici buigen zich erover met diepe fronsen, maar echte oplossingen? Die blijven achterwege. Want zeg nou zelf, wie wil zijn goed gevulde winkelwagentje verruilen voor een gesprek over ethiek?
Laten we beginnen met de onzichtbaarheid. Arbeidsmigranten zijn overal, maar niemand ziet ze. Ze werken op velden, in fabrieken, in pakhuizen – maar zodra de shift voorbij is, verdwijnen ze naar overvolle pensions of afgelegen barakken. Het enige moment dat ze een gezicht krijgen, is als een journalist weer eens een schrijnend verhaal opdiept of als het misgaat – ontslagen, berooid, met een koffer in de hand. Dan zien we ze opeens wel, maar is dit werkelijk het beeld dat we willen zien? Dan schrikken we even. Maar morgen is het weer business as usual.
En dan is er de afhankelijkheid. Stel je voor: je hele bestaan hangt af van je baas. Je werk, je woning, je verblijfstatus. Als die werkgever besluit dat je lastig bent, sta je op straat. Geen werk, geen bed, geen rechten. Zo’n systeem is geen toeval; het is opzettelijk zo ontworpen. Hoe afhankelijker iemand is, hoe stiller die blijft. Geen klokkenluiders, geen lastige vragen, geen rebellie.
Daaruit vloeit een angstcultuur voort. Velen leven in constante angst: angst voor ontslag, voor uitzetting, voor repercussies. Het is een effectieve manier om mensen stil te houden. De realiteit is simpel: klagen betekent risico’s nemen die je je niet kunt permitteren. Zo blijft het misbruik onder de radar.
De machtsmisbruikers lachen ondertussen in hun vuistje. De uitzendbureaus, de louche tussenpersonen, de werkgevers die “net binnen de wet” opereren. Het zijn geen enkelingen; het zijn tandwielen in een systeem dat hen in staat stelt om maximaal te profiteren. Voor elke misstand die aan het licht komt, zijn er tientallen die onopgemerkt blijven.
Dan hebben we de grensoverschrijding. Niet alleen letterlijk, als mensen van land naar land trekken. Het gaat ook om sociale grenzen. Wat ooit onacceptabel was, is nu de norm. Het idee dat iemand in een kamer van zes vierkante meter moet wonen voor honderden euro’s per maand? We slikken het. Het idee dat iemand zeven dagen per week werkt voor een loon waar je net mee rondkomt? We kijken weg.
Wat gebeurt er met de menselijke waardigheid? Zijn arbeidsmigranten geen mensen die dromen hebben, families, waardigheid? Of zien we ze enkel als “handjes”, als productiemiddelen die vervangen kunnen worden zodra ze op zijn? Een samenleving die mensen reduceert tot hun economische waarde verliest uiteindelijk haar eigen ziel.
En waar blijven de stille stemmen? De stemmen van de mensen die dit dagelijks ondergaan. Ze worden nauwelijks gehoord. Het debat wordt gevoerd door beleidsmakers, werkgevers en belangenorganisaties, maar zelden door de arbeidsmigranten zelf. Hun verhalen blijven steken in statistieken en abstracties.
Wat ook niet helpt: de systeemsabotage. Veel bedrijven en uitzendbureaus zijn meesters in het omzeilen van regels. Ze weten precies hoe ver ze kunnen gaan voordat iemand ingrijpt. Of ze schuiven de verantwoordelijkheid door: “Wij zijn slechts de tussenpersoon”, klinkt het dan. En ondertussen blijft de uitbuiting in stand.
Zo blijven arbeidsmigranten vastzitten in een cirkel van kwetsbaarheid. De slechte omstandigheden maken het onmogelijk om vooruit te komen. Geen geld om te sparen, geen middelen om terug te keren, geen rechten om te vechten voor een betere toekomst.
Het is tijd dat we de waarheid onder ogen zien: dit systeem is niet stuk. Het doet precies wat het moet doen – goedkope arbeid leveren aan een maatschappij die niet in de spiegel wil kijken. Maar weet dit: een samenleving die haar meest kwetsbaren zo behandelt, bouwt op drijfzand. Hoe lang blijft het staan voordat alles instort?
De vraag is nu aan ons, en aan de politiek. Blijven we doorgaan met dit systeem van misleiding, uitbuiting, en afgedankte levens? Of durven we te kiezen voor verandering – een systeem waarin menselijke waardigheid geen voetnoot is, maar een fundament?
Pozdrawiam Ewa