Falen en opstaan

Raad voor leefomgeving en infrastructuur, mei 2025 – Wat is er nodig om grote vastgelopen problemen in de leefomgeving op te lossen? Welke rollen hebben overheid, bedrijven en gemeenschappen daarin te spelen?

Verslag – Arbeidsmigratie in het rapport Falen en opstaan

Het rapport Falen en opstaan onderzoekt hoe beleid tot stand komt, waarom het soms faalt en hoe men daaruit kan leren. In dit kader wordt arbeidsmigratie regelmatig aangehaald als casus waarbij beleidsfalen en leereffecten zichtbaar zijn.

• De overheid heeft arbeidsmigratie uit Midden- en Oost-Europa jarenlang niet actief gestuurd, ondanks groeiende instroom.
• Beleidsmatig werd arbeidsmigratie lang beschouwd als een tijdelijk en economisch fenomeen, waarbij vooral werd ingezet op marktwerking.
• Hierdoor was er weinig regie op huisvesting, integratie en arbeidsomstandigheden van arbeidsmigranten .

• Tekorten op de woningmarkt en overlast in woonwijken werden mede veroorzaakt door slechte huisvesting van arbeidsmigranten.
• Gemeenten kregen te maken met ongewenste effecten zoals druk op voorzieningen, maar hadden weinig mogelijkheden om arbeidsmigratie te beïnvloeden.
• Arbeidsmigratie leidde tot versnipperd verantwoordelijkheidsgevoel tussen rijk, gemeenten en werkgevers .

• De Rli constateert dat het Rijk structureel naliet regie te nemen op de brede maatschappelijke effecten van arbeidsmigratie.
• Er was geen samenhangend beleid of centraal aanspreekpunt; beleidsverantwoordelijkheid was verdeeld over meerdere ministeries zonder centrale regie .

• Arbeidsmigratie wordt als voorbeeld genoemd van hoe beleidsproblemen zich opstapelen als overheden te lang wachten met ingrijpen.
• Volgens de Rli zou tijdig erkennen van structurele migratiestromen en de gevolgen daarvan, kunnen bijdragen aan effectiever beleid.

• Ontwikkel een integraal arbeidsmigratiebeleid, waarin economische belangen, sociale samenhang, huisvesting en leefbaarheid in samenhang worden benaderd.
• Breng meer centrale regie aan bij het Rijk, met duidelijke verantwoordelijkheden.
• Stimuleer kennisdeling en lerend vermogen tussen overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties.

Nederland heeft te maken met verschillende taaie vraagstukken in de leefomgeving die alsmaar onopgelost blijven. Denk aan het woningtekort, de te hoge CO₂- uitstoot, of de schadelijke effecten van de landbouw op het milieu. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) stelt in het advies Falen en opstaan de vraag: